Đình Thần Thắng Tam

Tín ngưỡng Thờ cúng Tổ tiên Việt Nam như thế nào?

Đình Thần Thắng Tam, thờ cúng tổ tiên
Đình Thần Thắng Tam, thờ cúng tổ tiên

Phong tục thờ cúng Tổ tiên là gì?

Thờ cúng tổ tiên là một tín ngưỡng truyền thống lâu đời của người Việt Nam, thường giới hạn trong phạm vi năm đời trở lại. Ngoài các ngày giỗ của từng vị trong dòng họ, người Việt còn dâng lễ lên tổ tiên vào những dịp tuần, tiết, sóc, vọng.

Những dịp lớn thường có mâm cỗ mặn tươm tất, kèm theo nghi thức tế lễ trang nghiêm, tạo cơ hội để con cháu gần xa tụ họp, nhận họ hàng, phân định tôn ti trật tự. Những dịp nhỏ thì chỉ cần lễ chay đơn giản như hoa quả, chén nước hay nén nhang để bày tỏ lòng thành và tưởng nhớ công ơn tổ tiên—những người đã sinh thành, tạo nền tảng cho thế hệ sau. Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên còn được củng cố và phát triển qua thời gian nhờ sự ảnh hưởng của các tư tưởng tôn giáo như:

Phật giáo: Góp phần hình thành quan niệm về sự tồn tại của linh hồn

Nho giáo: Đề cao chữ hiếu và trật tự gia tộc

Đạo giáo: Ảnh hưởng đến nghi thức ma chay, xây dựng mộ phần

Nguồn gốc cúng tổ tiên từ đâu?

Tập tục thờ cúng tổ tiên đã ăn sâu vào đời sống văn hóa người Việt, trở thành biểu tượng của đạo lý “uống nước nhớ nguồn.” Bên cạnh đó, những thần linh, Thánh, Mẫu được người Việt tôn thờ phần lớn đều là những bậc có công với dân tộc và cộng đồng. Việc dâng lễ tưởng nhớ các vị không chỉ thể hiện lòng biết ơn mà còn duy trì đạo lý làm người—trân trọng và phụng sự tiền nhân như tấm gương sáng cho hậu thế noi theo.

Từ khi Phật giáo du nhập vào Việt Nam (khoảng vào những thế kỷ đầu công nguyên) thì trong sinh hoạt tín ngưỡng truyền thống của dân tộc (thờ cúng tổ tiên, thờ cúng các vị thần linh) đã có thêm một tôn giáo, một tín ngưỡng mới. Đó là thờ củng: Đức Phật và Bồ Tát.

Đức Phật, Bồ Tát là một biểu trưng của những giá trị văn hoá, đạo đức, đạo lý làm người – con người chân chính.

Nghi lễ thờ tổ tiên khi nào và như thế nào?

Nghi lễ thờ cúng và dâng hương lên gia tiên, gia thần thường diễn ra vào các dịp giỗ chạp, tuần tiết, ngày sóc, vọng… Tại đình, đền, miếu, phủ hay chùa, việc dâng hương được thực hiện thường xuyên—nhỏ thì hàng ngày, lớn thì vào các dịp lễ hội hay sự kiện quan trọng của làng. Từ xa xưa đến nay, thói quen này đã dần trở thành một phong tục truyền thống mà mọi người đều gìn giữ.

Việc thờ cúng dâng hương đã trở thành một nghi lễ trang trọng, đòi hỏi phải tuân theo những thời điểm và nghi thức nhất định. Trong đó, người dâng hương thực hiện các động tác vái, lễ, lạy cùng với các phẩm vật phù hợp theo từng dịp và bài văn khấn đi kèm.

Phong thục thờ cúng dâng hương không chỉ có nghĩa là thắp hương dân lễ vật mà nó còn mang cả một ý nghĩa văn hóa và đạo đức. Cao hơn nữa nó còn mang ý nghĩa của một quan niệm triết lý vũ trụ và nhân sinh.

Ý nghĩa của thờ cúng tổ tiên là gì?

Hiểu về tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên là chìa khóa để hiểu được tinh hoa văn hóa Việt Nam. Nghi lễ thiêng liêng này không chỉ tôn vinh những người đã khuất mà còn gắn kết tình cảm gia đình, nhấn mạnh di sản chung của người Việt Nam. Đó là sự tri ân sâu sắc cội nguồn, đưa các thế hệ xích lại gần nhau hơn.

Nguồn: sưu tầm

Vai trò của Nho Giáo

Nho giáo đóng vai trò quan trọng trong việc củng cố và phát triển tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên của người Việt. Triết lý Nho giáo đặc biệt đề cao chữ “Hiếu” và sự tôn trọng dành cho tổ tiên, góp phần tạo nền tảng đạo đức cho việc thực hành tín ngưỡng này. Ảnh hưởng của Nho giáo thể hiện rõ qua:

  • Nghi thức thờ cúng được chuẩn hóa và mang tính trang nghiêm, với trật tự và lễ nghi chặt chẽ
  • Việc thờ cúng được xem là trách nhiệm đạo đức và bổn phận của con cháu đối với tổ tiên
  • Tục thờ cúng mang yếu tố cộng đồng, củng cố mối quan hệ gia đình và dòng tộc
  • Hệ thống nghi lễ như cúng giỗ, lễ tang được tổ chức theo nguyên tắc của Nho giáo

Tuy nhiên, tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên ở Việt Nam không hoàn toàn giống Nho giáo nguyên bản, mà đã được Việt hóa và kết hợp hài hòa với các yếu tố văn hóa bản địa và ảnh hưởng của Phật giáo, Đạo giáo

Scroll to Top