Truyền thuyết
Tuy mỗi vùng miền có những tích truyện riêng về nguồn gốc của lễ đầy tháng cho bé gái, phần lớn đều chung một niềm tin: Bà Mụ và Đức Ông chính là những vị thần tạo hình và mang bé đến cho gia đình. Trong tín ngưỡng dân gian, 12 Bà Mụ đảm nhận các vai trò khác nhau trong quá trình thai nghén và sinh nở — mỗi người phụ trách một công đoạn riêng biệt để bé chào đời được suôn sẻ.
Chính vì vậy, khi bé tròn một tháng tuổi, gia đình sẽ tổ chức mâm lễ cúng và đọc văn khấn đầy tháng cho bé gái nhằm bày tỏ lòng biết ơn đối với các vị Bà Mụ, cầu xin cho bé được khỏe mạnh, bình an và gặp nhiều điều may mắn trên hành trình cuộc đời.
12 Bà Mụ và vai trò trong lễ đầy tháng
Theo truyền thuyết dân gian, 12 Bà Mụ là những nữ thần phụ tá cho Ngọc Hoàng, có nhiệm vụ riêng biệt trong việc mang thai và sinh nở. Cụ thể:
- Trần Tứ Nương: phụ trách quá trình sinh đẻ
- Vạn Tứ Nương: lo liệu việc thai nghén
- Lâm Cửu Nương: giúp thụ thai
- Lưu Thất Nương: tạo hình bé gái (và cả bé trai)
- Lâm Nhất Nương: chăm sóc bào thai
- Lý Đại Nương: hỗ trợ quá trình chuyển dạ
- Hứa Đại Nương: khai hoa nở nhụy
- Cao Tứ Nương: chăm lo thời gian ở cữ
- Tăng Ngũ Nương: lo việc chăm sóc bé sơ sinh
- Mã Ngũ Nương: chuyên bế bồng trẻ nhỏ
- Trúc Ngũ Nương: trông nom trẻ nhỏ
- Nguyễn Tam Nương: chứng kiến và giám sát việc sinh nở
Cách tính ngày đầy tháng và giờ cúng
Theo truyền thống, lễ đầy tháng cho bé gái được tính theo âm lịch. Nguyên tắc dân gian “gái lùi hai, trai lùi một” được áp dụng, nên nếu bé gái sinh vào ngày mùng 10 âm lịch thì lễ đầy tháng sẽ tổ chức vào ngày mùng 8.
Giờ cúng cũng tùy thuộc từng vùng miền:
- Miền Bắc: Trước 12 giờ trưa
- Miền Trung: Từ 9h sáng đến 5h chiều
- Miền Nam: Trước 9h sáng
Ngày nay, nhiều gia đình linh hoạt chọn ngày dương lịch trùng ngày sinh để tổ chức lễ (ví dụ bé sinh ngày 10/5 thì đầy tháng sẽ là 10/6).
Lễ vật trong mâm cúng đầy tháng cho bé gái
Miền Bắc
- Mâm ngũ quả
- Hoa tươi
- Hương, đèn cầy
- Muối, gạo
- Giấy cúng đầy tháng cho bé gái (đồ thế nữ, có ghi thông tin đầy đủ)
- Trà, rượu, nước
- Bánh kẹo
- 13 phần trầu têm cánh phượng
- 13 phần chè đậu trắng
- 13 phần xôi (thường là xôi vò ép khuôn)
- Gà trống luộc chéo cánh
- Bộ tam sên: thịt luộc, trứng, tôm
- Đôi đũa hoa
Miền Trung
- Hương, đèn
- Hoa cúng
- Trái cây
- Lư cắm nhang
- Trà, rượu, nước
- Hũ gạo, muối
- 13 phần trầu cau têm
- 13 phần chè đậu trắng
- 13 phần xôi nếp đậu xanh
- Gà hoặc vịt luộc
- Heo quay, bánh hỏi (nếu có điều kiện)
- Giấy tiền vàng mã (gồm hài, váy áo cúng Bà Mụ và Đức Ông)
Miền Nam
- Mâm ngũ quả
- Hoa tươi
- Hương thơm
- Đèn hoặc nến
- Muối hũ, gạo hũ
- Giấy cúng đầy tháng bé gái (13 đôi hài, 13 bộ váy áo)
- Trà, rượu, nước
- Bánh kẹo
- 13 phần trầu têm cánh phượng
- 13 phần chè đậu trắng hoặc đậu đen
- 13 phần xôi (thường dùng xôi gấc)
- Gà hoặc vịt luộc chéo cánh
Cách sắp xếp lễ vật và bàn cúng
Mâm cúng 12 Bà Mụ
- Giấy mã: váy áo, hài nhỏ, vàng bạc màu xanh
- Trầu têm cánh phượng (12 phần + 1 phần lớn hơn)
- Đồ chơi cho bé gái (bằng nhựa hoặc sành sứ)
- Động vật: 13 con (ốc, tôm, cua luộc hoặc sống), trong đó có 1 con to nhất
- Bánh kẹo, phẩm oản: chia 12 phần bằng nhau, 1 phần lớn hơn
- Xôi, gà luộc, món mặn khác, rượu trắng
- Hương hoa, lọ hoa nhiều màu, tiền vàng, nước
Mâm cúng Đức Ông
- Gà hoặc vịt luộc chéo cánh
- 1 tô chè
- 1 tô cháo
- 3 đĩa xôi
- 1 miếng thịt
- Trầu cau, rượu, vàng mã
- Mâm hoa quả (5 loại quả bất kỳ)
Cách bày bàn cúng
- Bàn lớn (cao hơn) để mâm cúng 12 Bà Mụ
- Bàn nhỏ (thấp hơn) để lễ vật cúng Đức Ông
- Hai bàn không cách nhau quá 10cm
- Bố trí lễ vật theo nguyên tắc “Đông bình, Tây quả” (bình hoa bên Đông, mâm quả bên Tây)
Nghi thức cúng đầy tháng cho bé gái
Đến giờ lành, cha mẹ sẽ thắp ba nén nhang, bế bé gái ra trước bàn lễ và đọc bài văn khấn. Sau đó, chắp tay bé lại, vái ba vái trước án thờ.
Khi hương tàn ba tuần, gia đình tiến hành tạ lễ. Vàng mã, váy áo đem đi hóa vàng, vừa hóa vừa rưới rượu. Riêng đồ chơi thì giữ lại cho bé lấy lộc và kỷ niệm.
Nghi thức khai hoa (bắt miếng)
Ở một số địa phương, nghi thức “khai hoa” hay còn gọi là “bắt miếng” là phần quan trọng trong lễ đầy tháng bé gái. Bé sẽ được đặt giữa bàn hoặc trên nôi gần mâm lễ. Người chủ lễ thắp hương, dâng trà, rồi xin phép thực hiện nghi thức.
Một tay bế bé, tay còn lại cầm cành hoa đưa qua đưa lại trước miệng bé, miệng đọc những câu chúc lành:
- “Mở miệng ra cho có hoa có bông.”
- “Mở miệng ra cho người thương kẻ nhớ.”
- “Mở miệng ra cho tiền vào bạc đến.”
- “Mở miệng ra cho xóm giềng quý mến.”
văn khấn đầy tháng cho bé GÁI
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô Đại Bi Quan Thế Âm Bồ tát!
Chúng con kính lạy Đệ nhất Thiên tỷ đại tiên chúa
Chúng con kính lạy Đệ nhị Thiên đế đại tiên chúa
Chúng con kính lạy Đệ tam Thiên Mụ đại tiên chúa
Chúng con kính lạy Tam thập lục cung chư vị Tiên Nương
Hôm nay, là ngày ….. tháng ….. năm …… là ngày lành tháng tốt
Vợ chồng chúng con gồm có …………………………… sinh được con (gái)
đặt tên là ……………
Chúng con đang ngụ tại …………………………………………………………………………..
Hôm nay, nhân ngày đầy tháng cho bé chúng con thành tâm sắm sửa biện hương hoa lễ vật và các thứ cúng dâng bày lên trước án, trước bàn toạ các chư vị Tôn thần kính cẩn chúng con tâu trình:
Nhờ ơn thập phương chư Phật, chư vị Thánh hiền, chư vị Tiên Bà, các đấng Thần linh, Thổ công địa mạch, Thổ địa chính thần, Tiên tổ nội ngoại, cho con sinh ra cháu, tên ………………………….. sinh ngày ………………… được mẹ tròn, con vuông.
Chúng con thành tâm cúi xin chư vị tiên Bà, chư vị Tôn thần giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành thụ hưởng lễ vật , các ngài phù hộ độ trì, các ngài vuốt ve che chở cho cháu được ăn ngon, ngủ yên, hay ăn chóng lớn, vô bệnh vô tật, vô ương, vô hạn, vô ách, phù hộ cho cháu bé được tươi đẹp, thông minh, sáng láng, thân mệnh bình yên, cường tráng, kiếp kiếp được hưởng vinh hoa phú quý.
Gia đình con được phúc thọ an khang, nhân lành nảy nở, nghiệp dữ tiêu tan, bốn mùa không hạn ách nghĩ lo.
Xin thành tâm đỉnh lễ, cúi xin được chứng giám lòng thành.
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Bài cúng đầy tháng CHO bé GÁI 2
Nam mô Đại Bì Quan Thế Âm Bồ Tát!
Con kính lạy Đệ nhất Thiên tỷ đại tiên chúa
Con kính lạy Đệ nhị Thiên để đại tiên chúa
Con kính lạy Đệ tam Thiên Mụ đại tiên chúa
Con kính lạy Tam thập lục cung chư vị Tiên Nương (12 Bà Mụ).
Hôm nay, là ngày….. tháng …. năm ….. (Âm lịch), ngày cháu (nội/ngoại) tên là….. tròn một tháng tuổi.
Gia đình chúng con gồm có Cha là ….
Mẹ là………………….
ngụ tại…………………..
Nhân ngày đầy tháng của cháu …
Chúng con thành tâm sửa biện hương hoa
lễ vật, bao gồm:
(Kể sơ qua các lễ vật như: Xôi, chè, gà trống luộc, trầu cau, rượu, trà, hoa quả, vàng mã..)
và các thứ cúng dâng, bày lên trước án, trước bàn thờ chư vị Tôn Thần và
Táo Quân gia tiên.
Chúng con thành tâm kính mời:
Đệ nhất Thiên tỷ đại tiên chúa;
Đệ nhị Thiên đế đại tiên chúa;
Đệ tam Thiên Mụ đại tiên chúa;
Tam thập lục cung chư vị Tiên Nương (12 Bà Mụ);
Cùng các vị Thần linh Thổ địa, Táo Quân gia tiên nội ngoại cai quản trong xứ này.
Củi xin giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật. Phù hộ độ trì cho cháu ..
(tên bé gái) được ăn ngon, ngủ yên, hay ăn chóng lớn, thông minh, tài
giỏi, mạnh khỏe, sau này là người hiếu thảo, có ích cho gia đinh và xã hội. Xin các Ngài che chở cho cháu được bình an, tránh mọi tai ương, bệnh tật, đi đầu cũng có quý nhân phù trợ.
Gia đình chúng con lòng thành kính lễ, xin được phù hộ độ trì. Chúng con lễ bạc tâm thành, kính xin chứng giám.
Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)
(Đọc xong, vái 3 vái)
